TRƯƠNG MỸ-VÂN (ĐK67 - B3, C1) phỏng dịch.
THANH TỊNH và SÁNG SUỐT.
Thiền sư Hsing Yun (1927- ) ở Đài Loan kể lại câu chuyện sau đây để nhấn mạnh tầm quan trọng của sự suy nghĩ:
Một hôm thiền sư Ikkyu ở Nhật đi hoằng pháp cùng đệ tử của ngài. Khi đến giòng sông nọ, họ thấy trên bờ một cô gái đang ngần ngại lo sợ vì không biết làm sao bơi sang con sông đang cuồn cuộn trôi với dòng nước xoáy mạnh. Động lòng trắc ẩn, thiền sư Ikkyu tình nguyện cõng cô gái qua sông. Đến bên kia bờ, ngài đặt cô gái xuống và tiếp tục cuộc hành trình cùng đệ tử..
Mãi đến vài tháng sau, một hôm người đệ tử hỏi thiền sư Ikkyu:
- Bạch Thầy, bấy lâu nay con có điều thắc mắc nhưng không dám nói ra. Hôm nay xin Thầy vui lòng chỉ giáo cho con.
Thiền sư đáp:
- Con muốn hỏi điều gì?
- Bạch Thầy, hẳn Thầy còn nhớ cách đây không lâu khi thầy và con đi đến dòng sông nọ, Thầy cõng một cô gái qua sông. Con không hiểu tại sao Thầy lại làm như vậy. Há thầy đã chẳng từng dạy con phải tránh những chung đụng với người khác phái hay sao?
Thiền sư Ikkyu thở dài nhìn đệ tử và đáp:
- Con hãy nhìn lại chính con kìa. Con không thấy trí óc con đang hoạt động như thế nào chăng? Thầy chỉ cõng cô gái kia qua sông trong vòng mấy mươi phút trong khi con cõng cô ta trong trí óc con suốt mấy tháng trời..
Trí óc con người có khả năng tạo nên những suy luận hoàn toàn vô căn cứ và tự tạo nên nỗi khổ tâm hay niềm an lạc cho chính mình. "Thiên đàng địa ngục do mình; bày nên cảnh khổ tâm linh bất hòa", cho nên thiền sư Hsing Yun bảo "Trí óc là người họa sĩ vẽ nên cảnh đời của họ." Trong trạng thái nguyên thủy, trí óc sáng suốt và minh mẫn vô cùng, ví như một bóng đèn bật sáng, và những trạng thái khác của tâm hồn, tình cảm ví như những chụp đèn với muôn màu sắc khác nhau phủ trùm lên bóng đèn sáng ngời đó để biến màu trắng của sự thanh tịnh trở thành màu đỏ của sự giận dữ, màu xanh lá cây của lòng ghen tỵ - trong tiếng Anh có thành ngữ "green with envy" - màu vàng của sự sợ hãi, màu tím của nỗi u hoài, v.v... Trong ngôn ngữ hàng ngày thường nghe nói "Giận mất khôn". Điều đáng chú ý là những trạng thái vui buồn nóng giận này chỉ là những đám mây thoáng qua tạm thời che khuất ánh trăng, nhưng một khi mây bay qua rồi, vừng trăng sẽ trở lại ánh sáng vằng vặc nguyên thủy của nó; vì thế thiền sư Hsing Yun bảo "Người khôn tìm cách chế ngự trí óc của họ trong khi những người khác chỉ biết chú trọng đến thể xác của họ thôi.".
Thiền sư Thích Nhất Hạnh có bốn câu kệ sau đây khi nói đến sự liên hệ giữa tâm hồn thanh tịnh và trí óc sáng suốt:.
Tâm là máy truyền hình,
Có muôn ngàn nút bấm,
Chọn thế giới an lành,.
Cho tươi vui cuộc sống.
